{
    "title": "Eşeysiz Üreme Çeşitleri",
    "image": "https://www.cesitleri.gen.tr/images/Eseysiz-Ureme-Cesitleri-59444.png",
    "date": "23.01.2024 03:32:05",
    "author": "Emel yildiz",
    "article": [
        {
            "article": "<div><b>Eşeysiz üreme çeşitleri,</b> bir canlının tek başına olmak sureti ile üreme hücreleri kullanılmadan kendisi ile aynı kalıtsal yapıları ve özellikleri içeren yeni bir canlı oluşturması eşeysiz üremedir. <b>Eşeysiz üreme çeşitleri</b> sperm, polen ve yumurta gibi hücreler içermez. Döllenme olayı söz konusu değildir. <b>Eşeysiz üreme çeşitleri</b> için temel olay mitoz bölünme olmasıdır. <b>Eşeysiz üreme çeşitleri</b> sonrası ortaya çıkan yeni bireyler ana canlı türü ile tamamen aynı kalıtıma sahiptir. Kalıtsal çeşitlilik söz konusu değildir. Oldukça hızlı gelişen eşeysiz üreme çeşitleri için kalıtsal çeşitlik ancak mutasyon ile sağlanır. Eşeysiz üreme ile yeni oluşan yavru bireyler çevresel değişimlere kolay adapte olma özelliğinde değildir.</div><div><br></div><div><b>Eşeysiz üreme çeşitleri nelerdir?</b></div><div><br></div><div><b>Eşeysiz üreme çeşitleri</b> başlıca 4 ana başlık altında incelenir;</div><ul><li><b>Bölünerek üreme,</b> üremedeki temel olay hücrenin bölünmesidir. Tek hücreden oluşan birey mitoz bölünme ile 2 yeni yavru birey oluşturur. Amip, öglena, paramesyum, arke, bakteri gibi canlılar bölünerek üreme örneğidir. Hücre bölünmesi mitoz, mayoz ve amitoz olmak üzere 3 şekilde gerçekleşir. Tek hücreli canlılarda ana hücrenin ikiye bölünmesi şeklinde oluşur. Bakteri ve arkelerde eşeysiz üreme, ikiye bölünme sırasında genetik maddenin eşlenmesi ve hücre sitoplazmasının ikiye bölünmesi olarak gerçekleşir. Sitoplazmanın bölünme yeri ise her canlıda farklı özelliklere sahiptir. Paramecium enine bölünme özelliği gösterirken, öglenalar boyuna, amipler ise her şekilde bölünme özelliğine sahiptir.</li></ul><div><b>Mitoz bölünme;</b> yeni hücre oluşumu veya doku oluşumu ya da doku hasarının tamiri amacı ile gerçekleşir. Mitoz bölünme kesintisiz devam eden safhalara sahiptir. Profaz, DNA sentezi ile tek iplikli kromozom iki iplikli hal alır. Metafaz, nukleus zarı kaybolarak kromozomlar kalınlaşır Ekvatoryal düzlem üzerinde dizilir. Anafaz da ise sentromerler ayrışarak kutba çekilir. Telofaz safhasında kutupta kromozomlar incelir nüve zarı oluşarak sitokinez olayı tamamlanır.</div><ul><li><b>Tomurcuklanarak üreme, eşeysiz üreme çeşitleri,</b> olan ikinci üreme şeklidir. Bir canlının kendi vücudu üzerinde tomurcuk şeklinde birkaç çıkıntı oluşturarak yapmış olduğu eşeysiz üreme şeklidir. Tomurcuklanma ile gerçekleşen eşeysiz üreme de yeni oluşan canlı kendi başına bağımsız bir birey olabilirken bazen de ana canlı üzerinde kopmadan yaşamını sürdürebilir. Bira mayası, hidra, sünger gibi canlılar tomurcuklanarak üremenin en güzel örnekleridir. Tomurcuklanma tek ya da çok hücreli canlılarda görülebilir. Bira mayası hücrelerinde mitoz bölünme oluşur. Ancak sitokinez oluşurken, yeni oluşan hücrelerin sitoplazması eşit olmaz. Her zaman için yeni oluşan hücrenin biri diğerine daha küçük olma özelliğindedir. Küçük hücreye tomurcuk adı verilmektedir. Hidranın tomurcuklanmasında ise vücudunun herhangi bir bölgesinde çıkıntı oluşur, bu oluşan çıkıntılar mitoz bölünmeler ile büyüyerek, tomurcukları oluşturur. Oluşan tomurcuklar kendi başına ayrı ya da ana canlı üzerinde koloni şeklinde yaşar.</li><li><b>Sporla üreme,</b> başka bir üreme hücresi ile birleşmeden çimlenme ile çevre şartlarına dayanıklı yeni bir canlı oluşması sporla üremedir. Sporla üreyen canlılarda eşeysiz üreme ve eşeyli üreme bir arada görülür. Yani her iki üreme şekli sıra ile gerçekleştirilir. Bu duruma metagenez adı verilir. Kara yosun, eğrelti otu, plazmodium ve mantarlar <b>eşeysiz üreme çeşitleri</b> olan sporla bölünmeye örnektir. Eğrelti otları, sporofit ve gametofit olamak üzere iki farklı vücut formuna sahiptir. Sporofit üzerinde bulunan bazı hücreler, mayoz bölünme ile n kromozoma sahip sporları oluşturur. Spor kesesinde tutulan bu sporlar, kesenin patlaması ile etrafa dağılır ve oluşan yeni canlılar uygun yerlerde yaşam alanı oluşturur. Sporların gelişmesi ile de n kromozomlu gametofitler oluşur. Erkek ve dişi olan gametofitler, dişi üzerinde bulunmakta olan arkegonyumdan mitoz bölünme yaparak, dişi gametleri oluşturur. Erkek gametofitde aynı şekilde anteridyumlardan erkek gamet oluşturur. Dişi ve erkek gametin döllenmesi ile 2n kromozomlu yeni sporofit oluşur. Sporların oluşup gametofiti meydana getirmesi eşeysiz üreme sayesinde olur. Plasmodıum ise tek hücreli bir canlı olup sıtma hastalığının nedenidir. Sıtma insanlara anofel adı verilen dişi sivrisinek ile bulaşır. Plasmodium eşeysiz üremesini insanda eşeyli üremesini ise dişi sinek ile gerçekleştirir.</li><li><b>Rejenerasyonla üreme,</b> canlıdan kopan herhangi bir parçanın kendi hasarını tamir ederek yeni bir canlı oluşturmasıdır. Deniz yıldızı, yassı solucan ve toprak solucanı örnekleridir. Hasarlı parçaların iyileşmesi yenilenmedir. Bu sayede yeni bir canlı oluşarak canlı sayısında artış olmaktadır.</li><li><b>Vejetatif üreme,</b> sadece bitkilere özgü bir <b>eşeysiz üreme çeşitleri</b> olup, bir bitkiye ait kök, gövde ve yapraktan o bitkiyle aynı kalıtımı taşıyan yeni bitki oluşur.</li></ul>"
        }
    ]
}