Anlatım Çeşitleri, yazılan metinlerin türüne ve maksadına göre değişik birçok anlatım şekilleri kullanılmaktadır. Hazırlanan metin içerisinde tek bir anlatım şekline veya birden fazla anlatım şekilleri kullanılabilmektedir. Metni yazan yazarın kendi duygu ve düşüncelerini ya da başka bir olayı anlatırken kullandığı üslup anlatım şeklini göstermektedir.
Anlatım Çeşitleri Nelerdir?
Öyküleyici, betimleyici, emredici, destansı, öğretici, açıklayıcı, tartışmacı, kanıtlayıcı ve mizahi anlatım şekilleri olarak sıralayabiliriz. Anlatım çeşitlerinden bazılarını açıklayalım.
Öyküleme: Yazar tarafından veya bir kişinin önceden hazırladığı veya yaşanmış olayı bir kesime veya herhangi birine sözle, yazı ile anlatıldığı anlatış şeklidir. Kişinin yaşadığı ilgi çekici bir olay veya geçirdiği bir kazayı oluşum şekliyle güzel bir dille anlatma şeklidir. Öyküleme anlatım çeşidinde yazar hikâye, roman, yaşanmış bir anı, söyleşi gibi metin türleri kullana bilmektedirler.
Betimleme: Yazar anlatmak istediği varlığı okuyucunun gözünde, kafasında ne olduğunu anlatacak şekilde özellikleri ile resim çizer gibi aksettirmesine betimleme denmektedir. Betimlemede anlatılan bilgiler okuyucunun gözünde ne olduğunu canlandıracak şekilde anlatılmalıdır. Betimlemeyi yazan yazar anlatacağı varlığı kendi görüş ve düşüncelerine göre anlatır. Yazar tamamen kendi yorumunu katarak yazıyı oluşturur.
Anlatılan yazıda varlığın dış görünüşü, fiziksel yapısı, anlatılan insan ise iç dünyasını, neleri sevip sevmediği gibi özellikler katılabilir.
Mizah: bu anlatım şeklinde okuyucuyu veya izleyiciyi düşündürmek ve eğlendirmek esası temel alınmaktadır. Mizah, taklit, ses, dikkat çeken hareketler ve konuşma şekli önemlidir. Mizah yazarı roman, hikâye, şiir, gibi türler kullanarak anlatılabilir mizahi üslup şeklinde kullanılarak hazırlarlar. Hayatın acı gerçeklerini güldürerek anlatım türüdür.
Açıklama: Karşı tarafa bilgi vermek maksadı ile yapılan anlatım sistemidir. Bu anlatımda amaçlanan okuyucuyu bilgilendirmek, okuyucuya bir şey anlatmak, öğretmek sistemi üzerine kurulu bir anlatım şekli olduğu için konu anlaşılır bir dille anlatılmaktadır. Yazar bu anlatım şeklinde kesinlikle duyguya yer vermez sadece anlatılmak istenen konunun ayrıntılarına girerek izah eder.
Tartışma: bu anlatım çeşidinde yazar tamamen kendi bildiği doğruları okuyucuya anlatma, okuyucuyu ikna etme, inandırma ve kendisi gibi düşünmesini sağlama gayretindedir. Yazarın amacı kendi düşüncesini savunarak ve karşısında biri varmışçasına, onunla konuşuyormuş gibi konuyu işler. Karşıt görüşün çok basit olduğunu örneklerle anlatmaya çalışır. Karşı görüştekinin görüşlerinin yanlış olduğunu savunur. Gereksiz boş ifadeler kullanmaktan kaçınılır ve savunulan karşı çıkılan görüşler dile getirilir. Tartışma türünde fıkra, makale, röportaj gibi konular işlenir. Genellikle kanıt lanmış yalan olmayan bilgiler paylaşılır.
Kanıtlayıcı: Herhangi bir konunun okuyucuya ispat edilerek anlatılan ve ikna edilmesi için başvurulan anlatım şeklidir. Yazar genellikle ispatlama şeklini sözcüklerle ve belgelerle izah ederek okuyucuyu ikna yoluna gider. Anlatılmak istenen belgelerle ortaya konur.
