Halı çeşitleri, halı, belirli bir desen seçilerek kendine has düğüm tekniği kullanılıp, yapılan bir tür sergi malzemesidir. Yan yana, birbirine paralel sarılan iplerle tezgâhlar oluşturulup, yapılır. İlk kez Türklerin yaşadıkları bölgelerde ortaya çıkması halı dokumacılığını Türk boylarının getirdiği ve batıya doğru göçleriyle de batıya götürdükleri ortaya çıkmaktadır.
Anadolu'da genç kızların hayatında çok önemli yeri vardır halı dokumacılığının. Selçuklar döneminde Orta Asya'dan İran'a kadar alan bölgede yapılmaktaydı. En eski halılar, Konya ilindeki Alaattin camide bulunmaktadır. Halı dokumacılığında iki tür düğüm kullanılır. Bunlar Türk düğümü ve İran düğümüdür.
- Birinci grupta halının zemini geometrik desenlerden oluşur ve karelere ayrılmış olup her karenin içine sekizgen geometrik desen yerleştirilerek yapılır.
- İkinci grupta, bu guruptaki halıların zeminini bitki motifleri oluşturur. Bu grup halılarda ilk gruptaki gibi zeminlere ayrılmıştır.
- Üçüncü grup halılar, diğer guruptaki halılara benzer zemini vardır. Bu gruptaki halılarda zemin daha büyük karelere ayrılarak, daha büyük sekizgen şekiller çizilmiştir.
- Dördüncü gruptaki halılar ise halının en orta kısmına çok büyük bir kare yapılıp etrafına küçük kareler yerleştirilir.
Halı çeşitleri
Acem halısı, bu halılara İran halısı da denir. Halıları İran'da yaşayan Azeriler, Türkmenler ve Kaşkay gibi Türkler dokuduğu için bu halılara da Türk halıları denir.
Ancak bu halıların dokunuşu Türk halılarından farklı düğümler kullanılarak yapılmaktadır, bu yönü ile farklıdır. Düğümlerin atılışından kaynaklı olarak diğer halılardan daha dayanıksızdır. Bu halılar daha gevşek düğümler kullanılarak örülür. İran halıları genellikle ipek iplik kullanılarak, bitkisel boyalarla boyanarak yapılan halılarıdır. İran, el sanatları alanında oldukça gelişmiş bir ülke olmakla beraber, halı dokumacılığının en yaygın olduğu bölgedir. Acem halıları çok renkli, sanatsal değeri olan desenler ve kaliteli tasarımları sayesinde dünyada önemli yer tutar. Ayrıca dünyada yer alan en ünlü müzelerde, konaklarda ilan edilen bu halılar sayesinde mekanlar en önemli mülk olarak kabul edilir. İran
halı çeşitleri de kendi aralarında gruplara ayrılır.
- Keşan halıları, İran'ın orta kısmında yer alan bir bölgedir Keşan. Bu bölgede yapılan halılar İran bölgesinin en ünlü ve en kıymetli halılarını oluşturur. İncecik, kadife gibi parlak ve yumuşak halılardır. Halıların desenleri, Tebriz halılarının desenlerine benzer. Daha küçük boyutlardadır ve figür olarak av figürleri yapılmıştır.
- İsfahan halıları, İran'ın merkezinde yer alan İsfahan bölgesinde dokunan halılardır. Yapan kişilerin bulundukları bölgelerin özellikleri taşırlar. Kullanılan iplik yönünden Keşan halılarına benzerler. Renk kullanımı diğer İran halılara nazaran daha fazladır.
- Kirman halıları, Kirman bölgesinde, kuzu yünü kullanarak yapılır uzun, havlı, sağlam, yumuşak ve sıkı dokumalı bir halıdır. Bu halılarda zeminin ortasında büyük bir baklava deseni yerine, birbirini takip ederek sonsuza doğru giden baklavalar vardır.
- Herat halıları, uzun ve dar olarak yapılır. Yumuşak tarzda ipler kullanılır. Desen olarak armut, balık ya da hurma şekilleri kullanılmıştır. Dokumada yün ip kullanılır, ancak sipariş olarak dokutulanlarda altın ve sim iplikler kullanılır.
Demirci halısı; Manisa ilinin Demirci ilçesinde dokunan halılardır. Demirci halıları 19-20. Yy da dış ticaretle uğraşanların zevklerine göre verilen siparişlerden dolayı asıl halinden faklılaşmıştır. Halıcılık bu bölgenin en önemli geçim kaynağıdır.
Gördes halısı; bu halılar genellikle seccade şeklindedir. Çift düğüm tekniği kullanılarak yapılır ve genellikle minik çiçek motifleri, nar ve elma motifleri kullanılır.
Taşpınar halısı, dokumada kullanılan ipler yün iplerdir. Önemli halı çeşitleri içinde yer alan bu halılarda kullanılan yün ipler, doğal kök boyaları kullanılarak renklendirilir. Aksaray halıları olarak da bilinen bu halıların desenleri özgün karakterlidir.
Yağcıbedir halısı; Balıkesir iline ait Sındırgı köyündeki yörüklerin dokudukları halılardır. Bu halıların özellikleri kullanılan ipliklerin, halıları kullandıkça parlamasıdır. Yörükler bu halıları dokurken kendi yaşantılarını, halılara aktarmışlardır. Bu halı çeşitleri kendi arasında üç gruba ayrılır. Bunlar Karagöz, heybe usulu, yediellidir. Dokumada Gördes tekniği kullanılır.
Kafkas halısı, Kafkas bölgesindeki halkların yaptığı halı çeşitleri arasındadır. İran etkisinde kalmıştır. Yapımında kullanılan motiflerde, genellikle dört ayaklı hayvan figürleri ve ejder figürleri kullanılır.
