Mani Çeşitleri, Türk edebiyatının vazgeçilmezi olan şiir türleri arasında yer almaktadır. Bilindiği üzere Türk Edebiyatı kendi arasında farklı alanlara ayrılmaktadır. Bunlardan biri de halk edebiyatıdır. Halk edebiyatı gerek düz yazıları gerekse şiirleriyle tam manasıyla halkın anlayacağı türden ve halka hitaben yazılan eserlerden oluşmaktadır.
Halk edebiyatının yıllar yılı bir gelenek haline gelmiş şiir türlerinden biri de manilerdir. Maniler farklı uyak yapılarından ötürü farklı çeşitlere sahiptir. Ayrıca
mani çeşitlerinin tamamı hece ölçüsü ile yazılmaktadır. Bu ölçüler; dörtlü hece ölçüsü, beşli hece ölçüsü, yedili hece ölçüsü, sekizli hece ölçüsü, onlu hece ölçüsü ve on ikili hece ölçüsü olmak üzere altı farklı şekildedir. Fakat genellikle yedili hece ölçüsü kullanılmaktadır. Uyak düzeni ise her mâni için aynıdır. Hatta maniler için özel bir uyak dizilimi bulunmaktadır bu da aaba şeklindedir. Yani ilk iki dizenin ve son dizenin uyak dizilimi aynı fakat üçüncü dize bunlardan bağımsızdır. İlk iki dize hazırlık dizesi, son iki dize ise asıl dizelerdir.
- Düz Mani: Tam mâni olarak da bilinir. En sık kullanılan mâni tipidir. Hece ölçüsü yedili ölçüye uygun yapıdadır. Kafiye şeması aaba şeklindedir. Uyaklarında cinas bulunmaz.
- Kesik Mani: Kahvelerde, meydanlarda söylenen mâni tipleri bu çeşide en uygun örneklerdir. İlk dizeleri genellikle anlamsız, yedili hece ölçüsünden bağımsız bir yapıdadır.
İlk dize mâni uyağı için hazırlık aşaması niteliği taşımaktadır.
- Cinaslı Mani: Cinaslı mani, adından da anlaşılacağı gibi, kafiyesi cinas olan dizelerden oluşmaktadır. Kesik manilerle aynı özellikleri taşımaktadır fakat mâni tipi olarak cinas vardır. Ayırt edici özellik budur.
- Yedekli (Artık) Mani: Artık mâni olarak da bilinmektedir. İlk dört dizesi, uyak dizilimi ve özellikleri açısından tıpkı düz manide olduğu gibidir. Fakat bu mâni türünde, düz maninin sonuna son iki dizesiyle aynı kafiyede iki dize daha eklenmektedir. Böylelikle kafiye şeması aababa şeklinde olur.
- Deyiş: İki kişinin tıpkı âşık atışmalarında olduğu gibi birbirlerine, karşılıklı söylediği mâni çeşididir. Genellikle birinci ağızda söylense de başkaları tarafından da dillendirilebilirler.
Bu mani çeşitleri, Türk halk edebiyatının olmazsa olmazları niteliği taşıyan ve günümüzde bile sıkça kullanılan nazım türleridir. Aşık Veysel de başta olmak üzere bilindik ve bilinmedik birçok yazar ve şairin muhakkak tercih ettiği bir nazım şeklidir mani.
