Rüzgar Çeşitleri
Rüzgâr Çeşitleri: Rüzgâr yüksek basınç merkezinden alçak basınç merkezine doğru olan hava hareketidir. Hızı anonometre ile ölçülen rüzgârlar çoğunlukla zemine paralel yönde eserler. Basınç merkezleri arasındaki ara, merkezler arası basınç farkı, bitki örtüsü ve yer şekilleri gibi faktörler rüzgârın hızını etkiler. Basınç merkezlerinin bulunduğu yer, yer şekilleri ve dünyanın kendi ekseni etrafındaki dönme hareketi de rüzgârın yönünü etkiler.
Rüzgâr, sürekli, devirli, tropikal ve yerel rüzgârlar olmak üzere 4 çeşitte incelenir. Kendi aralarında da farklı isimler alan rüzgâr çeşitleri estikleri yöne göre farklı özelliklere sahiptir.
Sürekli rüzgârlar
Alize, dönencelerden Ekvatora doğru esen sürekli rüzgâr çeşitlerinden alizenin yönü dünyanın günlük hareketlerinden dolayı batıya doğru yönelir. Kuru rüzgâr olan alizeler bu özelliğinden dolayı yağış getirme özelliğine sahip değildir. Fakat denizden geçtiklerinde yüklendikleri nemden dolayı karalara doğru yağış getirebilirler. Aynı zamanda ticaret rüzgârları olarak da anılan alizeler okyanusta bulunan akıntıları düzenleme özelliğine sahiptir.
Batı rüzgârları, orta kuşakta bulunan okyanus akıntılarının yönünü etkileme özelliğine sahip olan batı rüzgârları yağış getiren rüzgârlardır. Güney yarım kürede karaların az olmasından dolayı güney yarım kürede düzenli bir şekilde eser. Karaların engel oluşturmasından dolayı ise kuzey yarım kürede düzenli bir şekilde esmeyen bu rüzgârlar Türkiye'de etkilidir.
Kutup rüzgârları, kutupta esmesinden dolayı bu adı alan kutup rüzgârları kutuptan 60 derece enlemi yönünde eser. Dünyanın günlük hareketlerinden dolayı yönü etkilenen bu rüzgâr çeşitlerinin yönü alize rüzgârları ile aynıdır.
Mevsimlik rüzgârlar
Yaz musonları, denizden karaya doğru esen bu rüzgâr çeşitleri Mayıs-Ekim aylarında etkilidir. Deniz ve okyanuslardan kaynaklanan yaz musonları bu nedenle nem taşıma özelliğine sahiptir. Etkileri altında kalan bölgelere bol yağış getirirler. Bu nedenle de yaz musonlarının Güneydoğu Asya'da tarım üzerinde oldukça olumlu etkileri görülür.
Kış musonları, Japonya, Endonezya ve Filipinler'de etkili olan bu rüzgâr çeşitleri yağış bırakan rüzgârlardır.
Yerel rüzgârlar
Kara meltemi, geceleri denizler daha sıcak olduğu için alçak basınç merkezi karalar ise soğuk olduğundan dolayı yüksek basınç merkezi halindedir. Bu yüzden geceleri rüzgârın yönü karadan denize doğrudur. Yerel rüzgâr çeşitlerinden kara meltemi bu şekilde eser.
Deniz meltemi, gündüz çabuk ısınan karalar alçak basınç merkezi, karalara göre daha soğuk durumda olan denizler ise yüksek basınç merkezi durumundadır. Bu yüzden rüzgârın yönü gündüz denizden karaya doğrudur. Yerel rüzgâr çeşitleri içinde yer alan deniz meltemi denizden kara yönünde eser.
Dağ meltemi, gece vadiler alçak basınç alanı, yüksek bölgeler ise soğuk olması nedeniyle yüksek basınç alanı altındadır. Bu yüzden Rüzgâr gece dağdan vadi yönünde eser. Bu şekilde dağdan vadiye doğru esen bu rüzgâr çeşitleri ülkemizde yaz mevsiminde yaylaların daha serin olması üzerinde etkilidir.
Vadi meltemi, gündüz yüksek bölgelerde sıcak havanın hâkim olması nedeniyle bu bölgeler alçak basınç alanı iken vadiler daha serindir ve bu nedenle vadiler yüksek basınç alanıdır. Gündüz vadiden yamaç yönünde esen bu rüzgâr çeşitleri vadi meltemi olarak adlandırılır.
Sıcak yerel rüzgârlar
Föhn rüzgârları, sıcak yerel rüzgâr çeşitleri arasında yer alan föhn rüzgârları ülkemizde Kuzey Anadolu Dağları ve Toroslar'da etkilidir. Bulunduğu yerde bitkilerin olgunlaşması hızlı olur, sıcaklık ve buharlaşma fazladır.
Siroko, sıcak ve kuru esen bu rüzgârlar Tunus ve Cezayir'den Akdeniz yönünde eser. Deniz üzerinde nem yüklenen bu rüzgârlar çölden geçerken toz getirdiklerinden dolayı çamur biçiminde yağış getirirler.
Hamsin, Afrika'nın kuzeyinden Libya ve Mısır kıyısı yönünde esen bu rüzgâr çeşitleri kuru, bunaltıcı ve sıcak rüzgârlar olması nedeniyle yağış getirmez.
Samyeli, ülkemizde güney bölgelerde etkili olan bu rüzgâr kuru olmasından dolayı bitkilerin kurumasına neden olur.
Soğuk yerel rüzgârlar
Bora, soğuk yerel rüzgâr çeşitleri arasında bulunan bora, kuru ve soğuk bir rüzgâr çeşididir.
Mistral, kuru rüzgâr olan bu rüzgâr çeşidi Rhone Vadisinin üzerinden kuzeyden Akdeniz'e eser.
Krivetz, kuru ve soğuk olan bu rüzgâr çeşidi Romanya üzerinden Kuzey doğu yönünde Tuna nehrine eser.
Tropikal rüzgârlar
Oldukça hızlı esen bu rüzgârlar genellikle okyanusların üzerinde meydana gelir. Tropikal rüzgârlar çoğunlukla hortumların ortaya çıkmasına yol açar. Ülkemizde tropikal rüzgârlar kara ve deniz arasında basınç farkının fazla olmaması nedeniyle etkili olmaz.
19.01.2024 12:19:37
Rüzgar Çeşitleri ile ilgili bu madde bir taslaktır. Madde içeriğini geliştirerek Herkese açık dizin kaynağımıza katkıda bulunabilirsiniz. Sayfayı Düzenle
|
