Dünya haritasında iklim çeşitleri nasıl dağılıyor?

Dünya üzerinde iklim tiplerinin dağılımı, temel olarak enlemsel farklılıklar, okyanus akıntıları, yükselti ve kara-deniz dağılımı gibi faktörlere bağlı olarak şekillenmektedir. İklim kuşakları genellikle ekvatoradan kutuplara doğru belirgin bir simetri göstermekte olup, bu dağılım Köppen iklim sınıflandırması esas alınarak detaylandırılabilir.

Ekvator çevresinde 10° kuzey ve güney enlemleri arasında görülen ekvatoral iklim, yüksek sıcaklık ve yağış değerleriyle karakterizedir. Amazon Havzası, Kongo Havzası ve Endonezya takımadaları bu iklim tipinin hakim olduğu başlıca bölgelerdir. Tropikal iklim ise 10-30° enlemleri arasında yer almakta olup, Afrika'nın büyük bölümü, Hindistan ve Güneydoğu Asya'da belirgin şekilde gözlemlenmektedir.

Subtropikal yüksek basınç kuşağında yer alan çöl iklimleri, 15-30° enlemleri arasında yoğunlaşmış durumdadır. Bu iklim tipi;

• Sahra Çölü ve Arap Yarımadası'nda
• Avustralya'nın iç kesimlerinde
• Güney Afrika'da Kalahari Çölü'nde
• Kuzey Amerika'da Mojave Çölü'nde
• Güney Amerika'da Atacama Çölü'nde görülmektedir

30-40° enlemleri arasında, batı kıyılarında belirginleşen Akdeniz iklimi;

• Akdeniz Havzası çevresinde
• Kaliforniya'da
• Şili'nin orta kesimlerinde
• Güney Afrika'nın güneybatısında
• Avustralya'nın güneybatısında yoğunlaşmaktadır

40-60° enlemleri arasında yayılım gösteren ılıman iklimler, okyanus etkisine bağlı olarak çeşitlenmektedir. Batı Avrupa'nın büyük bölümünde görülen okyanusal iklim, Doğu Asya ve Doğu Kuzey Amerika'da ise karasal iklim hakimdir. Bu bölgelerde mevsimsel farklılıklar belirgin şekilde kendini göstermektedir.

60° enleminin kutuplara bakan kesimlerinde görülen bu iklim tipleri;

• Grönland'da
• Kuzey Kanada'da
• Sibirya'nın kuzey kesimlerinde
• Antarktika kıtasında yoğunlaşmaktadır

Yükseltiye bağlı olarak gelişen dağ iklimleri, Himalayalar, And Dağları ve Alpler gibi yüksek rakımlı bölgelerde kendini göstermekte olup, enlemsel dağılımdan bağımsız bir karakter sergilemektedir.

İklim tiplerinin dağılımını belirleyen temel unsurlar arasında;

• Güneş ışınlarının geliş açısı ve enlemsel konum
• Okyanus akıntılarının termal etkileri
• Hakim rüzgar sistemleri
• Yükselti ve yerşekilleri
• Kara-deniz dağılımının termal farklılıkları yer almaktadır

Bu faktörlerin kombinasyonu, dünya üzerinde oldukça karmaşık ve çeşitli iklim bölgelerinin oluşumuna yol açmıştır. İklim değişikliği süreçleri ise bu geleneksel dağılım desenlerinde önemli değişikliklere neden olma potansiyeli taşımaktadır.