Koşma Çeşitleri
Koşma, halk edebiyatında kullanılan bir nazım türüdür. Genellikle 11'li hece ölçüsü kullanılarak yazılan koşmaların konuları aşk, kahramanlık, toplumsal olaylar ve ayrılık acısı gibi temalardan oluşur.
Koşmanın Özellikleri Nelerdir?
- Halk edebiyatının en sevilen ve en fazla kullanılan nazım türüdür.
- Dörtlükler şeklinde yazılır.
- 3 ya da 5 adet dörtlükten meydana gelir.
- Hece ölçüsü olarak 11'li hece ölçüsü kullanılır.
- Şair son kıtada adını ya da mahlasını kullanır.
- Bu şiirler genellikle kahramanlık, ayrılık acısı, doğa sevgisi gibi konularda yazılır.
Konularına Göre Koşma Çeşitleri
Güzelleme
Güzelleme, koşma türleri arasında en fazla tercih edilen lirik şiirlerdir. Güzellemelerde sevilen şey—bu bir nesne, doğa sevgisi veya sevgili olabilir—övülerek anlatılır.
Güzellemenin Özellikleri Nelerdir?
- Eğer sevgiliye yazılan bir şiir ise, ona karşı olan duygular aşırı abartılarak anlatılır ve sevgili övülerek konu edilir.
- Konu edilen şeyin güzel tarafları ele alınarak abartılı bir şekilde anlatılır. Bu sevgili ise saçları, gözleri, dudakları olabilirken, doğa ise doğal güzellikler ön plana çıkarılır.
- Güzellemeler divan edebiyatında gazellere benzerler. Her ikisinde de beğenilen nesnelerin ya da kişilerin iyi yönleri övülerek anlatılır.
- Güzelleme denince akla gelen ilk isimler Karacaoğlan ve Rûşenî'dir.
- Cemal Süreya da sevgilisine yazdığı şiirine güzelleme diyerek bu konuda eserler vermiştir.
- Halk tarafından en fazla bilinen ve kullanılan koşmaların içindeki güzelleme çok sevilir.
Koçaklama
Koçaklama, konuları kahramanlık olan şiirlerdir.
Koçaklamanın Özellikleri Nelerdir?
- 11'lik hece ölçüsü kullanılarak dörtlükler halinde yazılır.
- Koçaklamada konular coşkulu, heyecanlı bir şekilde söylenir.
- En güzel koçaklama örnekleri Köroğlu ve Dadaloğlu tarafından verilmiştir.
- En meşhur koçaklama şairi Köroğlu'dur.
Taşlama
Taşlama, toplumun yerinde gitmeyen, aksayan ve hatalı görülen yanlarını alay ederek dile getirmeye denir. Taşlama, koşma çeşitleri içinde eleştiri anlamına gelir.
Taşlamanın Özellikleri Nelerdir?
- Taşlamanın konusu bir insan olabileceği gibi örf, adet ve beğenilmeyen uygulamalar da olabilir.
- Taşlamada eleştiri gülerek yapılır. Gülme bir uyarı demektir.
- Eleştirilerin dozu hafif olabileceği gibi çok ağır da olabilir.
- Taşlamada amaç görülen aksaklıkları düzeltmektir.
Yergi
Yergi, bir olayın eksik ve beğenilmeyen taraflarını eleştirmek amacıyla yapılan yazılara denir.
Yerginin Özellikleri Nelerdir?
- Yergide konu daha çok kişilerdir.
- Taşlamadan daha sert bir söylem olduğu gibi küfür bile edilebilir.
- Eleştirilerde kindar bir tutum vardır.
Ağıt
Ağıt, ölen kişilerin ardından veya deprem, sel, yangın gibi afetlerin arkasından içinde bulunulan üzüntülü durumu anlatmak için söylenen söylevlerdir. Söyleyen kişiye de ağıtçı denir.
Ağıtın Özellikleri Nelerdir?
- Halk edebiyatında çok fazla kullanılan bir türdür.
- Ağıt geleneği Türklerde çok eskilere dayanır.
- Deprem, salgın hastalık, sel gibi felaketler sonucu kaybedilen sevgilinin ardından veya çok sevilip kaybedilen bir eşyanın, hayvanın ardından söylenir.
- Ağıtları genellikle kadınlar söyler ve çoğunun anonim olduğu bilinmektedir.
- Ağıtlar türkülerle yakın ilişki içerisindedir.
- Yaşanılan kederi, acıyı ve üzüntüyü en iyi anlatan söylevlerdir.
Kurtuluş Savaşı sonrası kaybedilen canlar için çok sayıda ağıt yakılmıştır.
|
