Kayaçlar, doğanın temel yapı taşlarından biridir ve farklı özelliklere sahip birçok çeşidi bulunmaktadır. Ailenizle birlikte bir doğa gezisine çıktığınızda veya dışarıda dolaşırken yerde çeşitli taşlar görmüşsünüzdür. Bu taşlar, bilimsel olarak kayaç çeşitleri olarak adlandırılır. Farklı renklerde, boyutlarda ve şekillerde olabilirler. Bazı kayaçlar oldukça sertken, bazıları elinize aldığınızda kolayca parçalanacak kadar yumuşaktır. Bazı kayaçlar parlak ve camsı bir görünüme sahipken, bazıları deliklidir. Hatta bazı kişiler bu taşlardan koleksiyon bile yapmaktadır. Kayaç çeşitleri doğayı güzelleştirir ve zenginleştirir.

Kayaçlar, bir veya birden fazla mineralin doğal olarak birleşmesiyle oluşan kütlelerdir. Çoğunluğu birden fazla mineralin birleşmesiyle oluşur. Ancak tek bir mineralin birleşmesiyle oluşan kayaçlar da vardır. Örneğin, mermer ve kuvarsit tek mineralli kayaçlara örnek olarak verilebilir.

Kayaç çeşitleri üç ana grupta incelenir:

Kayaçların kökeni genellikle magmadır.

Püskürük kayaçlar, magmanın soğumasıyla oluşur. Magma, mantonun üst kısımlarında bulunur ve yer kabuğunun iç kısımlarına sokularak veya yeryüzüne çıkarak soğur. Magma, yeryüzüne çıkmadan yer kabuğunun içinde soğuduğunda iç püskürük kayaçlar oluşur. Yüzeye çıkarak soğuduğunda ise dış püskürük kayaçlar meydana gelir. İç püskürük kayaçların en önemlileri granit, gabro, siyenit ve diyorittir. Magma, yerin derinliklerinde yavaş soğuduğu için bu kayaçlar genellikle iri kristallidir. Dış püskürük kayaçlara örnek olarak ise bazalt, andezit, obsidyen ve tüf verilebilir. Tüf, en önemli dış püskürük kayaçlardan biridir. Yeryüzüne ulaşan magma hızla soğuduğu için dış püskürük kayaçlar ince kristallidir ve bazıları camsı yapıya sahiptir.

Tortul kayaçlar, dış kuvvetlerin etkisiyle çakıl, kum ve kil parçalarına ufalanması veya su içinde çözünmesiyle oluşan maddelerin deniz, göl, vadi veya ova tabanlarında üst üste birikip sıkışması ve katılaşması sonucu meydana gelir. Tortul kayaçlar üç grupta incelenir:

Tortul kayaçlara örnek olarak taş kömürü, linyit, tebeşir, turba ve mercan kalkeri verilebilir.

Başkalım kayaçları, yerin derinliklerinde yüksek sıcaklık ve basınç etkisiyle metamorfizmaya uğrayan kayaçlardır. Bu süreçte, kayaçların kimyasal ve yapısal özellikleri değişir ve yeni kayaç türleri oluşur. Örneğin, kireçtaşının başkalaşması sonucu mermer, granitin başkalaşması sonucu gnays, kil taşının başkalaşması sonucu ise şist adı verilen kayaçlar oluşur.

Kayaç çeşitleri, doğanın ve yer kabuğunun evrimini anlamamızda büyük rol oynar. Her bir kayaç tipi, oluşum süreci ve bileşenleri ile ilgili önemli bilgiler sunar.