Hareket Çeşitleri Hareket, herhangi bir cismin sabit olarak kabul edilen bir noktaya göre konum değiştirmesi olayına denir. Hareketin tam olarak anlaşılabilmesi için bazı temel kavramların bilinmesi gerekmektedir. Bu kavramlar arasında yer değiştirme, yörünge ve konum gibi terimler bulunmaktadır. Yörünge Cismin hareketi esnasında izlediği yolun biçimi ve şeklidir. Konum Hareketli bir cismin sabit bir noktaya göre bulunduğu yer olarak tanımlanır. Yer Değiştirme Hareketli olan bir cismin iki konumu arasındaki mesafedir. Burada iki konum, ilk konum ve son konum olarak alınır. Yer değiştirmeyi formüle edecek olursak: Yer değiştirme: Δx Son konum: x2 İlk konum: x1 Δx = x2 - x1 Hız Cismin birim zamanda aldığı yol olarak tanımlanır. Hız, V harfi ile sembolize edilir ve birimi metre/saniye (m/s) olarak alınır. Hız: V Alınan yol: x Zaman: t Hız = Alınan yol / Zaman V = x / t İvme Hızın birim zamandaki değişim miktarıdır. Birimi metre/saniye kare (m/s²) olarak alınır ve ivme, a harfi ile sembolize edilir. İvme, vektörel bir büyüklüktür. Hareketin izlediği yörünge ve hızlarına göre farklı çeşitleri bulunmaktadır. Yörüngelerine Göre Hareket Çeşitleri Düzgün Doğrusal Hareket Bir doğru üzerinde eşit zaman aralıklarında eşit mesafe alarak yol alan cismin yaptığı harekettir. Düzgün doğrusal harekette cismin hızı sabittir, ivme sıfırdır ve hareket düzgündür. V sabit hızı ile düzgün doğrusal hareket yapan cismin birim zamanda aldığı yol: X = V x t şeklinde hesaplanır. Düzgün Dairesel Hareket Dairesel bir yörünge üzerinde eşit zaman aralıklarında eşit mesafe alarak yol alan cismin yaptığı harekettir. Bu hareket, sabit hız vektörüne dik ve devamlı uygulanan kuvvet ile gerçekleşir. Düzgün dairesel hareket ile ilgili bazı kavramlar şunlardır:
Not: Düzgün dairesel harekette frekans ve periyot arasında T x f = 1 bağıntısı vardır. Çizgisel Hız Düzgün dairesel hareket yapmakta olan cismin birim zamanda aldığı yola denir. V harfi ile gösterilir. Yörüngeye her zaman teğet olan bir vektördür. Cisim bir tam tur yaptığı zaman 1 periyotluk zaman dilimi geçer ve bu zaman zarfında cisim dairenin çevresi kadar yol almış olur. Birim zamanda alınan yolun hesaplanması için dairenin çevresinin periyota bölünmesi gerekir: Çizgisel hız: 2πr / T V = 2πr / T Açısal Hız Yarıçap vektörünün birim zaman içinde radyan cinsinden taradığı alandır. Birimi radyan/saniye (rad/s) olarak alınır ve açısal hız, ω harfi ile sembolize edilir. ω = 2π / T Eğrisel Hareket Yörünge biçimi eğrisel olan cisimlerin yaptığı harekettir. Örnek olarak futbol topunun kaleye girmek için aldığı yol veya basketbol topunun potaya ulaşmak için aldığı yol verilebilir. Hızlarına Göre Hareket Çeşitleri Sabit Hızlı Hareket Cisimler hareket ederken hızının hiç değişmemesi, sabit olarak kalması olayına denir. Düzgün Değişen Hareket Hareketli cismin hızının düzgün olarak artması ya da azalmasıdır. Eğer harekette hız düzenli olarak artıyorsa düzgün hızlanan hareket, hız düzenli olarak azalıyor ise düzgün yavaşlayan hareket olarak tanımlanır. Bu temel bilgiler ışığında hareket çeşitlerini ve ilgili kavramları daha iyi anlamak mümkündür. Hareketin farklı türleri ve bu türlerin özellikleri fiziksel olayların anlaşılmasında önemli bir rol oynamaktadır. |
